Głownia kukurydzy Ustilago maydis (DC.) Corda

Głownia kukurydzy (Ustilago maydis (D.C.) Corda) – gatunek grzybów z rodziny głowniowatych (Ustilaginaceae). Wywołuje chorobę kukurydzy o nazwie głownia guzowata kukurydzy. Dawniej w Polsce chorobę tę nazywano głownią kukurydzy, jednak obecnie występuje również druga choroba – głownia pyląca kukurydzy, stąd też dla choroby wywoływanej przez Ustilago maydis właściwe jest używanie pełnej nazwy – głownia guzowata kukurydzy.

Cykl rozwojowy

Na zainfekowanych przez głownię kukurydzy częściach nadziemnego pędu kukurydzy rozwijają się narośla (guzy) zbudowane z patologicznie przerośniętych tkanek, w których powstają teliospory. Zimują one w glebie na pozostawionych pożniwnych resztkach roślin, zwłaszcza kolbach. Wiosną kiełkują wytwarzając podstawkę. Tuż przed ich kiełkowaniem następuje w nich kariogamia, a w momencie powstawania podstawki mejoza, w wyniku której każda komórka podstawki zawiera jedno haploidalne jądro. Podstawki te funkcjonują nieco inaczej niż u większości podstawczaków. Na każdej z nich powstaje jeden zarodnik zwany sporydium, ale po jego odpadnięciu na podstawce mogą tworzyć się nowe sporydia. W rezultacie z każdej podstawki zazwyczaj powstaje wiele sporydiów. Po zetknięciu z żywicielem sporydia wytwarzają haploidalną przedgrzybnię. Gdy zetkną się z sobą dwa różne płciowo sporydia zachodzi między nimi plazmogamia i powstaje komórka dikariotyczna. W guzach jej strzępki rozpadają się na dwujądrowe, kuliste teliospory. Okres od zainfekowania do wytworzenia pierwszych teliospor trwa około 2 tygodni.

Znaczenie

Według ankiety przeprowadzonej wśród fitopatologów przez czasopismo „Molecular Plant Pathology” w 2012 r. gatunek ten znalazł się wśród 10 gatunków grzybów o największym znaczeniu w gospodarce człowieka

Pasożyt i saprotrof kukurydzy, wywołujący chorobę głownia guzowata kukurydzy

W kuchni meksykańskiej znany pod nazwą cuitlacoche lub huitlacoche. Nazwa ta pochodzi z języka nahuatl: cuitlacochi cuítlatl (łajno) + cochi (spać), od ptaków Harporhynchus longirostris Schlz z rodziny krukowatych, mających zwyczaj spać na odchodach bydlęcych). Choroba roślin wywoływana przez niego również nazywana jest głownią kukurydzy lub głownią guzowatą kukurydzy.

W kuchni Azteków i innych ludów południowo-zachodniej Ameryki Północnej cuitlacoche od czasów prekolumbijskich uważane było za wielki przysmak. Spożywane jest w postaci niedojrzałej w zupach, jako dodatek do tradycyjnych dań, jak tacos, tamales, quesadillas itd.

Ze względu na zawartość alkaloidów, pod koniec XIX w. głownia kukurydzy była przez kilkanaście lat notowana w amerykańskiej farmakopei. Używana była przez Indian Zuni do wywoływania porodu.

Głownia kukurydzy jest organizmem modelowym. Jej genom został w pełni zsekwencjonowany.

Literatura